Terug op zijn voetstuk

Daar stonden we dan in het depot. Patricia, Ron en ik, respectievelijk de projectleider, conservator en educator bij de tentoonstelling over Mercator.

Mercator?

Misschien doet de naam bij u slechts een belletje rinkelen, maar bij ons, in de maritieme wereld, is Mercator een superheld. Mercator is de man van dé Mercatorprojectie. Zijn wereldkaart uit 1569 met wassende graden is min of meer bepalend geweest voor ons beeld van de wereld. In 2012 is het vijfhonderd jaar geleden dat Mercator werd geboren en dat moet gevierd worden. Musea over de hele wereld zullen de beste man en zijn prestaties in het zonnetje zetten. Ook het Maritiem Museum doet mee.

Nu durf ik veel te beweren, maar toch niet dat ik een groot Mercator-kenner ben, en stiekem geldt dat ook voor Patricia en Ron. Vandaar dat we Sjoerd de Meer – dé cartografische specialist van ons museum – vroegen om ons bij te praten en te enthousiasmeren. Dat wilde hij wel en niet veel later troffen wij hem in het depot bovenin het museum.
Het verhaal van Sjoerd was even inspirerend als ontluisterend. Prachtig waren de wereldkaarten van Mercators voorgangers en navolgers die hij ons voorschotelde. Cartografische giganten als Ptolemaeus, Ortelius, Hondius en Blaeu passeerden de revue; de kaartenverzameling van het Maritiem Museum is een ware schatkamer.
Waar wij echter vooral benieuwd naar waren, was de invloed van Mercator op de zeevaart, de navigatie. Gebruikte de VOC zijn projectiemethode bijvoorbeeld?
“Neu, de meeste VOC-kaarten waren van een relatief klein gebied en daarbij werd de Mercatorprojectie niet gebruikt. Alleen overzeilers (kaarten van de Oceaan) hebben soms een Mercatorprojectie”, wist Sjoerd
En andere zeelieden, gebruikten die wel Mercators wereldkaart? Hij was immers voor zeevaarders bedoeld.
“Niet echt, voor de meeste zeevarenden was de Mercatorprojectie te moeilijk om te begrijpen en voor korte trajecten ook niet nodig.”
Maar dan was Mercators wereldkaart toch zeker de eerste met het noorden boven en Europa in het midden?
“Nee hoor, kijk maar: deze kaart is veel ouder. Daar staat de wereld ook al op afgebeeld zoals wij hem ongeveer kennen.”

Gelukkig kan ik u geruststellen; uiteindelijk viel het kwartje alsnog en hebben we Mercator terug op zijn voetstuk kunnen plaatsen. De argumenten voor deze razendsnelle rehabilitatie verklap ik nog niet. Die hoort u in september 2012 als de tentoonstelling geopend wordt.